Í byrjun desember í fyrra birti Morgunblaðið frétt um að gefa í skóinn. Þar var fjallað um þann samanburð sem getur orðið meðal nemenda þegar þeir hittast í skólastofunni. Og þar kemur sorg sumra barna við sögu – sorg – en ekki gleði.
Í leiðara Akureyrar vikublaðs fyrir ári varð þessi frétt kveikja að hugleiðingu sem kannski á aftur erindi fyrir þessi jólin. Ekki síst vegna umræðu um kjör öryrkja og hvort þeir eigi að fá kjarabætur.
Eitt skólabarnið fær kannski brotinn sleikjó í skóinn en annað rándýrt leikfang. Var í frétt Moggans fyrir ári haft eftir félagsráðgjafa að börn foreldra sem hafa lítið milli handanna festist stundum í vítahring lygarinnar þegar kemur að því að segja frá gjöfum jólasveinanna. Þau láti þá oft eins og þau hafi fengið meira í skóinn en reyndin varð, börn séu meistarar í að leyna sorg sinni.
Ég fór í framhaldinu að velta fyrir mér hvort efnishyggjuelementin séu orðin svo sterk í menningu okkar þjóðar, allt niður í leikskólastigið, að í stað þess að börn velti fyrir sér, hamingju, gleði, öryggi, ástríki ættingja, hvatningu, heiðarleika og frelsi til að börnin fái að vera þau sjálf í samanburði sínum, sé búið að smætta líf barnanna okkar niður í að sá sem fái dýrasta hlutinn í skóinn sé æðsta viðmiðið í skólanum. Hvaða séns eiga þá börn fátækra foreldra á félagslegum hreyfanleika? Þvílík andleg fátækt sem fylgir slíkri efnishyggju – en það læra börnin sem fyrir þeim er haft!
Án jafnaðar erum við tvístruð út og suður. Því meiri ójöfnuður, því meiri óréttur. Ójöfnuður skekkir lýðræðið, ójöfnuður skapar tækifæri hjá fáum á kostnað fjöldans. Ójöfnuður veitir forréttindahópum of mikil völd, tekur mennskuna úr samfélaginu. Efnishyggja sem einblínir á veraldlegt ríkidæmi treður niður andleg verðmæti. Samt er það þannig að á efsta degi hefur ekki einn einasti jarðarbúi látið hafa það eftir sér að hið veraldlega hafi skipt mestu máli. Þá sér fólk eftir að hafa ekki varið fleiri gæðastundum með ástvinum, hafa ekki skapað fleiri andlegar stundir. Enginn tekur með sér auð milli heima en kannski komast fagrar hugsanir milli vídda.
Það er kúnst að lifa, kúnst að deyja, kúnst að velja, og hafna. Hitt verður ekki séð að það eigi að vera áhyggjuefni að fá í skóinn.
Getur hugsast að við foreldrar og forráðamenn barna séum of upptekin að vinna sem mest fyrir jólin, til að geta keypt fleiri og stærri gjafir fyrir börnin okkar, of upptekin af hinu veraldlega streði til að skapa tíma til að eiga samtal við börnin okkar um andlegt veganesti, ekki bara veraldlegt?
Ef rétt er að jafnvel lítil börn séu orðin svo menguð af efnishyggju og veraldegum samanburði að þau treysti sér ekki til að segja satt um mandarínu í skó þarf að bregðast við því með upplýstu átaki. Vonandi eru jólasveinarnir til í að taka þátt í því.
Björn Þorláksson
(Byggt á leiðara Akureyri vikublaðs 4. desember 2014)
